While wonderment represents one well-worn path to understanding re-enchantment, others have framed the concept in terms of ordinary, hidden features of life that hold great capacity for transcendence: an everyday extra-ordinary. In this paper, I explore what an ‘everyday extra-ordinary’ might mean with regards to healing in contemporary Mongolia. I employ 3 examples: sand, honey bees and water. Practitioners and patients at mineral springs (rashaan) and their healing centers (rashaan suvilal), sand healing centers (elsen suvilal) and apitherapy clinics described to me feeling a sense of wonder, reverence and magic for the element(s) responsible for the transformation. However, their sense of wonderment was not separate from the value placed in scientific description and proof about how such techniques work.

By considering dis-enchantment (an illumination) and re-enchantment (a re-imbuing with mystery and wonder) as concurrent, interrelated processes, one is positioned to question a modern vs. traditional dichotomy implicit in many narratives that circulate in late- or post-socialist contexts concerning a ‘revival’ or ‘reflorescence’ of ‘traditional’ customs or religiosity.

XIX зууны сүүл XX зууны эхэн үеийн олон эрдэмтэд орчин үеийн шинжлэх ухаанчаар асуудалд хандаж,шашныг хязгаарлах нь улам ихэснэ гэж үзэж байсан бөгөөд дэлхий ертөнц гайхамшигт итгэхээ больж, ид шид нууцлаг зүйлсийг үгүйсгэж байгалиас хөндийрч, байгальд ноёрхолоо тогтоохыг оролдоно хэмээн тэд таамаглаж байжээ. Гэтэл орчин үед дэлхий ертөнц гайхамшигт итгэхээ больсонгүй харин ч гайхамшигт дахин итгэх процесс нэгэнт явагдаж, орчин үежих нийгэм түүхийн чиг хандлага доторх гайхамшигт оньсого мэт орон зай зэрэг бий болж байгааг бид харж байна.

Гайхах сэтгэл нь гайхамшигт дахин итгэж буйг ойлгох нэг батлагдсан арга зам бол энэхүү ухагдахууныг олон давуу талтай амьдралын энгийн, нууцлаг шинж чанар болох өдөр бүрийн гайхамшиг гэж тодорхойлдог. Энэхүү судалгааны ажилдаа би орчин үеийн Монголд эмчилгээний “өдөр бүрийн гайхамшиг” гэж юу болохыг судалж олохыг хичээлээ. Элс, балт зөгий, рашаан ус гэсэн гурван зүйлийг жишээ болгон авч үзлээ. Рашаан, рашаан сувилал, элсэн сувилал, зөгий эмчилгээний эмчлэгч, эмчлүүлэгч нар өөрчлөлтөд нөлөөлж буй элементүүдийг гайхан бишрэх, ид шидийн мэдрэмж төрж байснаа ярьж байсан юм. Гэхдээ тэдний гайхамшиг гэж үзэх тэрхүү мэдрэмж нь шинжлэх ухааны тодорхойлолтын үнэт зүйл, ийм арга техник хэрхэн яаж ажилладаг тухай нотолгооноос салангид зүйл биш юм.

Байгалиас хөндийрөх (гэгээрэх) болон байгальд дахин татагдах (нууцлаг, гайхалтай зүйлд уусах) байдлыг нэгэн зэрэг, харилцан хамааралтай процесс гэж үзвэл уламжлалт ёс заншил буюу шашин шүтэх байдал “дахин сэргэх” буюу “дахин цэцэглэх” тухай социализмын сүүл буюу дараа үеийн ном зохиолуудад дурьдагдаж байсан орчин үе болон уламжлал хоорондоо зөрчилддөг тухай агуулгыг дахин авч үзэх шаардлагатай болно.